همه‌ی ما در مورد تاریخ انقضای مواد غذایی مثل لبنیات مطالبی می‌دانیم. اغلب افراد اطلاعاتی در مورد تاریخ انقضا ندارند و فقط می‌دانند که اگر این تاریخ گذشته باشد آن ماده‌ی غذایی را نباید استفاده کنند. اما آیا این واقعا درست است؟ آیا بعد از گذشت تاریخ انقضای مواد غذایی آن ها کاملا غیر قابل استفاده هستند؟ تاریخ انقضای لبنیات چطور تعیین می‌شود؟ آیا می‌توانیم باراهکار‌هایی تاریخ انقضای مواد غذایی مثل لبنیات را افزایش دهیم؟ برای پاسخ به این سوالات در ادامه همراه ما باشید.
آنچه در این مطلب می‌خوانید...
تاریخ انقضا چیست و چطور تعیین می‌شود؟
در یک تعریف کلی، تاریخ انقضای مواد غذایی، مدت زمانی است که انتظار می‌رود محصول غذایی در آخرین مرحله استفاده (مصرف یا فروش) بدون آسیب به سلامتی مصرف کننده قابل استفاده باشد. تاریخ انقضای مواد غذایی معمولا به شکل یک تاریخ مشخص روی بسته‌بندی که به طور رسمی به عنوان تاریخ انقضای محصول است شناخته می‌شود. در یک حالت کلی و بدون در نظر گرفتن استثنائات پس از گذشت این تاریخ، مصرف آن محصول توصیه نمی‌شود و فروش آن غیرقانونی است.
پس از اتمام تاریخ انقضا چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا محصول هنوز قابل استفاده است؟
به صورت کلی پس از تاریخ انقضای محصولات غذایی، به دلیل خطرات بالای ناشی از تغییر شیمیایی و رشد باکتری‌ها، مصرفشان توصیه نمی‌شود. اما اگر مواد غذایی مورد نظر بعد از تاریخ انقضا هنوز سالم به نظر برسند، با احتیاط و بررسی دقیق می‌توان از آن‌ها استفاده کرد.
چطور مطمئن شویم؟
برای استفاده از مواد غذایی تاریخ انقضا گذشته باید با احتیاط کامل رفتار کنید چون قطعا طبعات این تصمیم و مشکلات ناشی از آن مستقیما بر عهده‌ی شماست و در صورت برزو ، هیچکس غیر شما مقصر نیست. قبل از استفاده از این محصولات باید مطمئن شوید که بسته بندی محصول دچار زنگ زدگی، برآمدگی غیر طبیعی، بوی نامطبوع، و یا سایر تغییرات ظاهری نا متعارف نشده باشد. اگر محصول بیش از حد معمول در مجاورت نور خورشید یا رطوبت قرار داشته است بهتر است از مصرف آن خودداری کنید و آن را دور بیاندازید.
برای اطمینان از سالم بودن محصول غذایی بعد از تاریخ انقضای آن، می‌توانید به این نکات توجه کنید:
-
بررسی بسته‌بندی:
بررسی کنید که بسته‌بندی محصول عاری از هرگونه نشت، تغییر حالت غیر معمول، شکستگی، ترک و یا زنگ‌زدگی باشد. اگر بسته‌بندی اشتباه و یا آسیب دیده باشد، رعایت تاریخ انقضا را در نظر نگیرید. حتی اگر هنوز زمان کافی برای مصرف وجود دارد و یا اصطلاحا تاریخ انقضای محصول نگذشته است، از مصرف آن خودداری کنید.
-
تغییرات ظاهری و حسی
اگر محصولی پس از تاریخ انقضای تعیین شده تغییر رنگ، بو و یا طعم داشته باشد، به هیچ عنوان نباید مورد استفاده قرار بگیرد.
-
به نوع محصول توجه کنید
از آنجایی میکروب‌ها و عوامل بیماریزا در محیط مرطوب زودتر و بهتر رشد می‌کنند باید در نظر داشته باشید که محصولات پر مایع مانند شیر، تخم مرغ و سوسیس، نسبت به محصولات خشک بسیار حساس تر هستند. و به زمان تاریخ انقضا سریعتر واکنش نشان می‌دهند. این در صورتی است که بعضی از مواد غذایی خشک به دلیل نبود رطوبت تا مدتی بعد از تاریخ انقضا نیز قابل استفاده هستند.
تاریخ انقضای لبنیات چگونه تعیین می‌شود؟
تاریخ انقضای لبنیات معمولاً بر اساس مدت زمانی که مواد غذایی موجود در ترکیباتشان قابل فساد شدن است تعیین می‌شود. برای لبنیات، این فرایند بر اساس میزان رشد باکتری‌هایی است که موجب افت کیفیت و افزایش بو و طعم نامطبوع محصول می‌شوند. شرکت‌های تولید کننده این محصولات برای تعیین تاریخ انقضای دقیق، از آزمایش‌های مختلفی استفاده می‌کنند که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به تحلیل باکتری‌ها و افزایش بازه زمانی انقضا در شرایط دمایی و رطوبتی متفاوت اشاره کرد. شرکت‌ها می‌توانند بعد از انجام این آزمایشات، تاریخ انقضای دقیقی را برای محصولات خود تعیین کنند.
آزمایش تحلیل باکتری چیست؟
آزمایش تحلیل باکتری، یکی از روش‌های معمول برای تعیین تاریخ انقضای لبنیات و سایر مواد غذایی است. در این آزمایش، نمونه‌ای از محصول گرفته و به طور معمول در آزمایشگاه، مورد آزمایش قرار می‌گیرد. در این آزمایش، با استفاده از روش‌های ویژه، باکتری‌های موجود در لبنیات و دیگر مواد غذایی از جمله لیستریا، سالمونلا و استافیلوکوکوس را شناسایی می‌کنند. سپس با استفاده از روش‌هایی مانند شمارش تعداد باکتری‌ها و اندازه گیری فعالیتشان، تعداد و میزان فعالیت باکتری‌های موجود در نمونه محصول بررسی و تعیین می‌شود.
با استفاده از نتایج این آزمایش، می‌توان تاریخ انقضا و مدت پایداری محصول را تخمین زد. این آزمایش معمولاً توسط شرکت‌های تولید کننده محصول، یا سازمان‌های دولتی و نظارتی انجام می‌شود.
چه آزمایش‌هایی که در تعیین تاریخ انقضای لبنیات مورد استفاده قرار می‌گیرند؟
-
آزمون پروتئین:
در این آزمون میزان پروتئین لبنیات به وسیله تست بیورت سنجیده می‌شود. پروتئین ها زمانی که لبنیات سرد شود، ترجیحا در جهت کاهش تخمیر و همچنین کم شدن بافت الاستیک افزایش می یابند.
-
آزمون pH :
با استفاده از آزمون pH، اسیدی یا قلیایی بودن لبنیات تعیین می‌شود. اسیدی شدن لبنیات نشان دهنده فعالیت بیشتر باکتری‌های لبنی و غلظت بیشتر اسید لاکتیک در محصول است.
-
آزمون تخمیر:
در این آزمون، میزان گازی شدن لبنیات توسط باکتری‌های تخمیری اندازه گیری می‌شود. زمانی که باکتری‌های لبنی فعال باشند، قند و لاکتوز را به اسید لاکتیک تبدیلف و گازهایی همچون کربن دی‌اکسید و متان را آزاد می‌کنند.
-
آزمون تعیین تعداد باکتری‌ها:
با انجام این آزمون، باکتری‌های موجود در لبنیات شمارش می‌شوند. با افزایش تعداد باکتری‌ها تولید اسید لاکتیک و افزایش شدید pH محصول، تاریخ انقضای لبنیات کاهش می‌یابد.
-
آزمون شکل و ظاهر:
با توجه به تغییرات شکل و ظاهر محصول، تاریخ انقضای آن تخمین زده می‌شود. به طور کلی در صورتی که شکل و ظاهر محصول در مدت زمان تعیین شده، تغییرات نسبتا خاصی نشان ندهد، تاریخ انقضای آن طولانی‌تر قرار می‌دهند.
آیا تاریخ انقضای لبنیات واقعا دقیق است؟
با انجام ترکیبی از این آزمایش‌ها، می‌توان تاریخ انقضای دقیقی را برای لبنیات مشخص کرد. در حالت کلی تاریخ انقضای لبنیات نسبتاً دقیق تعیین می‌شود، اما باید در نظر داشت که این تاریخ یک تخمین و برآورد بر اساس شرایطی است که محصول در آن تولید شده است. به عنوان مثال، اگر لبنیات در دمای مناسب نگهداری شوند، ممکن است تاریخ انقضای ذکر شده بر روی بسته بندی محصول با تاریخ انقضای واقعی آن کمی تفاوت داشته و بیشترباشد. این در شرایطی است که فرض کنیم شرایط نگهداری محصول در طول حمل و نقل یا در فروشگاه‌ها به‌طور مناسب حفظ شده و در نهایت فرد مصرف‌کننده نیز شرایط مناسب نگهداری را رعایت کرده باشد.
نوع بسته بندی چه تاثیری بر تاریخ انقضا لبنیات دارد؟
نوع بسته‌بندی می‌تواند در ماندگاری لبنیات نقش مهمی داشته باشد. بسته‌بندی باید قابلیت محافظت از محصول در برابر هرگونه آلودگی باکتریایی و محیطی را داشته باشد و بتواند از محصول در برابر هوا، نور، رطوبت، حشرات و دیگر علائم آلودگی و خراب شدن محافظت کند. برای مثال، برخی از انواع بسته‌بندی‌های لبنیات از جمله شیشه، بطری پلاستیکی، کیسه فویلی، کارتن و بسته‌بندی‌های چند لایه، تاثیر مثبتی بر ماندگاری محصول دارند.
بسته‌بندی شیشه‌ای
بسته‌بندی شیشه‌ای در مقایسه با بسته‌بندی پلاستیکی، مانع نفوذ هوا، نور و حرارت می‌شود و از همه مهمتر از نظر بهداشتی و مواد مضر، عملکرد بهتری برای حفظ لبنیات دارد البته هزینه آن نیز بیشتر است.
بسته‌بندی پلاستیکی
بسته‌بندی پلاستیکی نیز به دلیل مقاومت در برابر شوک و ضربه، مانع شکستن بسته بندی یا آسیب‌رسیدن آن می‌شود. اما نحوه استفاده و نوع ماده پلیمری بسته بندی می تواند بر روی مدت زمان نگهداری لبنیات تاثیر بگذارد.
بسته‌بندی کاغذی و کارتنی
بسته‌بندی کاغذی و کارتنی نیز به ویژه در بسته‌بندی مواد لبنی خشک مثل کره، بسیار به صرفه و مناسب هستند اما باید به این نکته توجه داشت که حشرات و انواع آلودگی‌ها ممکن است با آسانی از این بسته بندی ها عبور کنند و به محصول آسیب برسانند.
به طور کلی انتخاب انواع بسته‌بندی لبنیات به عوامل مختلفی مانند مدت زمان نگهداری، شرایط محیطی، تناسب با محل مورد استفاده و غیره بستگی دارد.
چطور زمان نگهداری و تاریخ انقضا را افزایش می‌دهند؟
برای افزایش تاریخ انقضای محصولات لبنی باید عوامل زیر را بررسی کنید و از روش‌های مختلفی برای کنترل آن‌ها استفاده کنید:
-
دمای نگهداری:
دمای مناسب برای نگهداری لبنیات بسیار مهم است. در نظر داشته باشید که لبنیات در دمای بالاتر از ۴ درجه سانتیگراد آسیب‌پذیرترند و ممکن است با تخمیر و فرآوری نامناسب تحت تاثیر دما قرار گرفته و خراب شوند. برای افزایش تاریخ انقضای لبنیات، باید آن‌ها را در دمای مناسب نگه‌داشت.
-
افزودن مواد نگهدارنده:
افزودن مواد نگهدارنده می‌تواند با بازدارندگی رشد باکتری‌های مضر در محصول و تضمین بهداشت بیشتر، کمک شایانی به افزایش تاریخ انقضای لبنیات کنند.
-
افزایش اسیدیته:
میزان اسیدیته محصول نیز تاثیر زیادی در تاریخ انقضای لبنیات دارد. افزایش اسیدیته به‌دلیل قابلیت بازدارندگی رشد باکتری‌های مضر می‌تواند به افزایش تاریخ انقضای محصول منجر شود. تاثیر این عامل را می‌توانیم در دوغ مشاهده کنیم.
-
استفاده از تکنولوژی جدید:
با استفاده از تکنولوژی جدید می‌توان تاریخ انقضای لبنیات را بهبود بخشید. به طور مثال، استفاده از یکپارچه‌سازی کامل و مدیریت دقیق محصولات از ابتدا تا انتها، به‌طور چشمگیری می‌تواند در توسعه محصولات با طول عمر بیشتر، تغییرات دمایی کمتر و مهم تر از همه، کاهش هدررفت محصولات کمک کند و منجر به افزایش تاریخ انقضای لبنیات شود.
-
استفاده از روش‌های شیمیایی:
با استفاده از روش‌ها و تغییرات شیمیایی، می‌توان خواص و ویژگی‌های محصول را تغییر داده و طول عمر آن‌ها را بیشتر کرد.
لازم به ذکر است که هر روشی که برای افزایش تاریخ انقضای لبنیات انتخاب می‌شود، باید با معیارهای بهداشتی و کیفیتی مربوط به این نوع محصولات رعایت شود.
برای نگهداری بهتر لبنیات در خانه چه کنیم؟
برای نگهداری بهتر لبنیات در خانه، می‌توانید از راه‌های زیر استفاده کنید:
-
دمای یخچال:
برای نگهداری لبنیات، باید آن‌ها را حتما در دمای مناسب یخچال نگهداری کنید. برای لبنیات با قابلیت تخمیر مانند شیر و ماست، دمای یخچال باید حداکثر ۴ درجه سانتیگراد باشد. شما می‌توانید این دما را کاهش دهید اما توجه داشته باشید در دامهای پایین تر ممکن است شیر و ماست شما یخ بزند و در هنگام مصرف مشکلاتی را برای شما به وجود آورد. علاوه براین، دماهای پایین تر از ۴ درجه سانتی گراد برای نگهداری بسیاری از میوه و سبزیجات مناسب نیست.
-
جایگاه مناسب داخل یخچال:
برای حفظ لبنیات در دمای مناسب، باید آن‌ها را در قسمت پایین یخچال یعنی در سردترین نقطه و در ظروف مناسب خود قرار دهید. قرار دادن لبنیات در بخش بالایی یخچال که دمای پایین تری دارند، ممکن است باعث تخمیر آن‌ها شود.
-
بسته‌بندی:
بسته‌بندی محصولات لبنی باید موثر بوده و از نفوذ هوا و تماس با رطوبت جلوگیری کند. ما استفاده از کیسه‌های محکم و یا ظروف درب دار پلاستیکی را به شما توصیه میکنیم.
-
بهداشت شخصی:
برای حفاظت از لبنیات در خانه، باید در هنگام برداشتن و مصرف لبنیات نسبت به بهداشت شخصی و تمیز بودن دست‌ها دقت کافی داشته باشید. مخصوصا اگر می‌خواهید بعد از برداشتن مقداری از آن‌ها ما بقی را به یخچال برگردانید.
-
مصرف به موقع:
هر چقدر هم شما در اصول نگهداری لبنیات با دقت عمل کرده باشید باز هم بهتر است لبنیات مورد استفاده‌ی خود را در زمان مقرر و در طول زمان انقضای محصول مصرف کنید. این محصولات به دلیل ماهیت طبیعی شان ممکن است به سرعت آلوده و غیر قابل استفاده شوند بنابراین در مصرف آن‌ها بعد از تاریخ انقضا احتیاط‌های لازم را در نظر داشته باشید.
مطالب مرتبط:
اگر شما هم تجربه‌ای در این زمینه دارید لطفا در بخش دیدگاه‌ها با ما در میان بگذارید.
